Presidentsverkiezingen in Guatemala

Meestal is het een zegen in een land te wonen dat zelden of nooit de hoofdlijnen van het nieuws haalt.Maar terwijl ‘onze’ economische crisis om ons heen grijpt wordt het aantal vergeten landen angstwekkend hoog. Op 11 september vonden in Guatemala de presidentsverkiezingen plaats. Iets van gehoord? Er werden tegelijkertijd 158 volksvertegenwoordigers voor het congres, 20 voor het midden-amerikaanse parlement, en 333 burgemeesters en gemeentebesturen verkozen. De extreemrechtse kandidaat PérezMolina, die zes jaar geleden nipt verloor van huidig president Alvarez Colón, behaalde bij de eerste ronde 32,13% van de stemmen. Zijn overblijvende tegen-kandidaat Manuel Baldizón strandde op 21,16%. Gezien er geen absolute meerderheid werd behaald door een van de kandidaten volgde een tweede ronde op 6 november, die werd gewonnen door PérezMolina met 55% van de stemmen. PérezMolina was tijdens de 36-jarige burgeroorlog generaal met een verantwoordelijke functie binnen de contrarevolutionaire beweging en als dusdanig mede verantwoordelijk voor de schending van de mensenrechten. Met als symbool – de ijzeren vuist – wil hij komaf maken met de criminaliteit via een versterkte rol van het leger. De partij (PartidoPatriota) beschouwt de instabiliteit als het werk van gewone delinquenten, en niet zozeer als het gevolg van armoede en uitsluiting van de bredere en ook armere laag van de bevolking. Daarom stelt hij een beleid van repressie voor waarbij niet enkel de georganiseerde misdaad wordt aangepakt, MAAR OOK HET SOCIAAL PROTEST! De PartidoPatriota vindt aanhang bij alle lagen van de bevolking, zowel rijk als arm. Dit is des te opmerkelijk omdat vooral de inheemse bevolking het slachtoffer was en is van de jarenlange mensenrechtenschendingen. Het geweld, ook veroorzaakt door de drugskartels, heeft de mensen zo murw geslagen dat ze akkoord lijken met ieder voorstel.

RECHT OP VOEDING GENEGEERD

De familie Widmann, een van de grote landeigenaars van Guatemala, verdreef in het verleden lokale boerenfamilies van de grond. Zij lieten op dit gebied, genaamd ChabilUtzaj, een fabriek bouwen om suikerriet te verwerken. Wegens financiële problemen moest de familie het eigendom overlaten aan de interventie van een bank. De verdreven boerenfamilies keerden terug naar de verlaten terreinen. Ze vestigden zich er en bewerkten de grond om zich te voorzien van de noodzakelijke voeding. Half maart verdreven tweeduizend militairen en paramilitairen met geweld 640 families van twaalf gemeenschappen van de terreinen. Een boer werd doodgeschoten en verscheidene andere gewond door kogels. Alles wat was opgebouwd werd verwoest en in brand gestoken.

Hoewel dit de vierde verkiezing op rij is sinds het officiële einde van de burgeroorlog, is er nog lang geen sprake van democratie. Guatemala kent nog geen echte politieke cultuur en is nog niet vrij van mensenrechtenschendingen en straffeloosheid. Veel partijen fungeren enkel als persoonlijke instrumenten van bepaalde politici om aan de macht te komen. Maar liefst 27 partijen namen deel aan de verkiezingen. Na het oprichten van een partij verdwijnt ze bijna altijd na enkele jaren van het toneel. De deelname van vrouwen en inheemsen aan het politieke leven neemt stelselmatig toe, maar toch zijn deze bevolkingsgroepen ondervertegenwoordigd. Slechts 19 afgevaardigden van de 158 congresleden zijn vrouwen. In het kabinet is er geen enkele vrouw. Uit een verkiezingscampagne in Guatemala is het geweld gewoon niet weg te denken. Een groot deel van deze geweldplegingen is te wijten aan de relaties tussen kandidaten en criminele groeperingen. Drugkartels sponsoren geassocieerde politici voornamelijk burgemeesters. In ruil voor deze steun krijgen de ‘narcos’ op het betreffende territorium vrij spel bij het uitvoeren van hun illegale activiteiten. Kandidaten die zelf verwikkeld zijn in criminele activiteiten kunnen diezelfde netwerken ook gebruiken om hun politieke tegenstanders uit te schakelen.

En wat met madretierra? De mijnbouwbedrijven zijn de voorbije decennia aardig in de watten gelegd door de Guatemalteekse staat. Vooral in de provincie San Marcos hebben overwegend Canadese mijnbouwbedrijven naar believen de natuurlijke rijkdommen kunnen ontginnen. Otto Perez Molina sprak zich alvast uit ten voordele van de komst van deze multinationals. Nu hij op 6 november de presidentsverkiezingen gewonnen heeft, is de kans bijzonder groot dat de lakse milieuwetgeving er niet meer strikter op wordt. Dit gaat ten koste van de mensenrechten en de zuiverheid van waterbronnen, rivieren en natuurgebieden. Bisschop Ramazzini verwoordde het als volgt: in Guatemala acht men het recht op privébezit belangrijker dan het recht op leven en voedselvoorziening.

Op weg naar echte vrede? Na 36 jaar onderdrukking, 200.000 doden en 50.000 vluchtelingen zou Guatemala in 1996 eindelijk de richting van een volwaardige democratie inslaan. De drugkartels dreigen echter het gezag van de staat over te nemen, er bestaat geen echte politieke cultuur en straffeloosheid is dagelijkse kost. Kortom, voor vele Guatemalteken lijkt het alsof er nog steeds een oorlog is, weliswaar in een andere vorm.

Bronvermelding:
• Tijdschrift Gerechtigheid en Vrede, Solidair met Guatemala, maart-april 2011
• Website Broederlijk Delen: Patriottische partij wint verkiezingen in Guatemala.